Köpeklerin en sık ihtiyaç duyulduğu alanların başında gelir.Bugün iz takip eğitimi almış olan köpekler suçluların yakalanmasında,kayıp kişilerin bulunmasında ve insanların hayatlarını kurtarmada büyük rol oynamaktadırlar.

Şüphesiz ki köpeklerin en büyük özelliği koku alma ve koku tanıma özelliğidir.Koku köpek dünyasında büyük önem taşır,bireyler koku yoluyla birbirlerini tanır,bölgelerini belli eder ve iletişim kurarlar.Ataları kurtlar gibi köpeklerde biz insanlardan farklı olarak avlarına,avın vücut kokusunu ve zemine bıraktığı kokulardan takip ederek ulaşırlar,bizim tarih öncesi atalarımız ise gözleri ile avı takip etmekte ve yine bu duyularını kullanarak kendilerine rakip diğer avcılardan korunurlardı.Bu yüzden köpekler koku alma duyularına oldukça güvenirler.Araştırmalara göre biz insanlar ve primatlar 4.000 adet değişik kokuyu tanımlayabiliyor ve hatırlayabiliyoruz,köpeklerin ise kaç çeşit kokuyu birbirinden ayırt edebildikleri henüz açığa çıkmamıştır ve bize hayal bile edemeyeceğimiz değerler verebilirler.

Köpek bir iz takibini yaparken üç türlü koku yayılma şeklini kullanırlar.Bunlar;

1) Vücut Kokusu.

2) Atmosfere Yayılan Koku.

3) Zemine Bırakılan Koku.

Vücut kokusu her kişinin kendisine has sahip olduğu kokudur ve bizler aslında farkedemezsek bile her kişiye özel ve birbirlerinin aynı olmadığı kokuları çevreye yaymaktadırlar bu koku kişiye özel olduğu için parmak izi niteliği taşır.Ne varki köpeğin vücut kokusunu uzun süre takip etmesi zordur.Çok sakin rüzgarsız havalarda bile bu koku çevreye yayılarak merkez özelliğini kaybeder ve köpeğe şaşırtıcı bilgiler verebilir.Soğuk günlerde koku zemine yakın kalabilir,kaya,ağaç ve çalılar üzerinde kalabilir,ancak özellikle sıcak günlerde zeminin ısınması ve termik özelliğinin ortaya çıkması ile koku atmosferin yüksek kesimlerine taşınır.Kapalı alanlarda ise köpekler bu kokuyu daha rahat bir şekilde takip edebilirler ancak değişik kokular ile karıştığında takibi zorlaşabilir.

Vücut kokusu atmosfere karıştığı zaman ise,daha uzağa erişebilir, koku köpek tarafından alınabilir,tanınabilir ancak yeri kesin olarak bulunamaz çünkü rüzgar ile koku bulunduğu merkezden çok uzaklara taşınabilir hatta değişik yönden esen rüzgarlar ile farklı bölgelere yayılabilir ve köpeğin kokuyu takip etmesi çok güç hale gelebilir.Değişik yönlerden koku geldiği için köpek zigzag hareketler çizer,tekrar geriye döner veya çok ileri gidebilir.Arama&Kurtarma eğitimli köpekler her üç türlü kokuyu özellikle vücut ve zemine bırakılan kokuyu takip ederek görevlerini yerine getirirler.

Köpeğin en rahat takip edebildiği koku ise kişinin hareket ederken ayakları vasıtasıyla zemine temas ettiği anda bıraktığı kokudur.Rüzgar ve hava şartlarında diğer yolla yayılan kokulara nazaran daha dayanıklıdır ve kişinin yerini çok daha merkezcil bir biçimde belirtir.Bu yönleri ile çok güvenlidir ve köpek kolayca ve hızlı bir biçimde takip edebilir.Köpek bu kokuyu nemli,çim ve kumlu arazilerde kolayca takip etmesine rağmen asfalt,donmuş bölgeler ve kayalık alanlar takibi zorlaştırabilir.Ancak iyi eğitilmiş ve görevini istekli yapan köpekler bu anlarda da kokuyu takip edebilir.

Köpeğin eğitimi ise küçük yaşlarda başlar;

Yavrunun sahibine bağlılığı ve onun yanında olma isteği kullanılır.Eğitmen köpek ile kısa bir süre oynadıktan sonra saklanır bu arada yardımcı köpeği heyacanlandırarak sahibin nerede olduğunu bulması istenir.Köpek heyacanlı olarak sahibini arar ve bulur.Bu anda köpek ile heyecanlı ve aktif bir şekilde oyuna başlanır.Bu yöntem günde birkaç kez tekrarlanır.Bu yöntem içinde köpeğin sevdiği yiyeceklerde kullanılır,köpeğin ayak izini takip edebilmesi için eğitmen saklanırken bastığı yerlere köpeğin sevdiği yiyecekleri koyar ve köpeğin hem derin bir biçimde burnunu kullanması hemde ayak izini takip ettiği anda yiyecek bulması ve sonunda ise sevdiği insanı bulacağı anlatılır.

Köpek biraz büyüdüğü ve oyuncaklara ilgisi geliştiği anda oyuncaklar devreye sokulur.Bu yöntem özellikle Arama&Kurtarma köpeklerinin eğitiminde kullanılır ve amaç köpeğin vücut kokusunu takip edebilmesini sağlamaktır.Köpeğin sevdiği oyuncak genelde tenis topu ve çekiştirme oyuncakları ile köpeği heyacanlandırdıktan sonra eğitmen saklanır, köpek sizi heyecanlı bir şekilde aramaya başlar ve sonunda bulur bu anda oyuncak köpeğe sunulur ve heyacanlı bir şekilde köpekle oyun oynayarak köpeğe ödülü verilir.

Köpeğin ayak izini takip etmesi içinde yiyecekler kullanılır.İlk önceleri evde veya dışarıda yiyecekler sıra ile dizilir ve köpek bu sırayı takip ederek lezzetli yiyecekleri yer.İleriki günlerde eğitmen köpeğini alarak dışarı çıkar ve yardımcı köpeği yedekler.Biraz nemli arazide köpeğin yanından birkaç küçük adım atar ve her adıma bir veya birkaç yiyecek bırakılır,nemli arazide çalışmanın özelliği ise ayak izinin köpek tarafından görülmesini sağlamaktır.Bu iz hattını oluştururken köpek sizi meraklı bir biçimde izlemektedir,daha sonra eğitmen köpeğin yanına gelerek yardımcıdan köpeğini alır ve her izi ve yiyeceği eli ile yakın bir biçimde işaret ederek köpeğin bu hattı takip etmesini sağlar.Hattın sonunda ise köpeği daha çok yiyecek veya oyun beklemektedir.

Bu şekilde devam ederek köpeğin kokuyu takip etmesi ileri seviyelere taşınır.Köpeğe izi kaçırmadan dönüşler öğretilir,hatalar düzeltilir.Eğitimin ileri safhalarında keşisen izler üzerinde köpek çalıştırılır ve köpeğin ilk gösterildiği izi takip etmesi sağlanır.Ayrıca takip hattı üzerinde,kokuyu takip ettiği kişiye ait olan eşyaların bulunması da köpeğe öğretilir.Köpek eşyayı bulduğu anda yatarak eşyayı ön elleri arasında eğitmenine gösterir.

Eğitimini tamamlayan köpekler yarışmalarda becerilerini jüriye ve seyircilere sunarlar.Bu yarışmalarda köpeklerden 20-30 ve 50 dakika önce yabancı bir kişi tarafından bırakılan izleri takip etmesi istenir.Bu iz hattı üzerinde 2-4 dönemeç ve yine 2-3 kadar da köpeğin bulması istenilen personel eşyaları bırakılır.İz takip köpeklerine çeşitli derecelerde verilir;

* TD (Tracking Degree) American Kennel Club tarafından verilen derecedir.İz hattı 600 adım uzunluğundadır ve 3-4 adet dönemece sahiptir.Yine bu iz hattı üzerine bırakılan ve köpeğin mutlaka bulması gereken eşyalar bulunmaktadır.

* TDX(Tracking Degree Excelent) American Kennel Club tarafından çeşitli testleri başarı ile tamamlayan iz takip köpekleri TDX derecesi ile ödüllendirilir.

* FH 1-2(Fahrtenhund) SV kulübü tarafından verilen üst kademede derecedir.Köpek bu dereceyi almadan önce yabancı bir kişi tarafından minimum 3 saat önce bırakılan 1.300 adım uzunluğundaki üzerinde keşisen izler bulunan hattı taramış ve 4 adet personel eşyasının yerini başarı ile göstermiştir.

* VST (Versatile Surface Training) Amerikan Kennel Klub tarafından verilir.Dereceyi almak isteyen köpek çeşitli zeminlerde aramayı sürdürmeli ve arama esnasında önüne çıkan engelleri aşmalıdır.İz hattı minimum 3 saat önce hazırlanmıştır.